Helenizmin Kurucusu Kimdir? Bir İzmirli’nin Gözünden
Hayatın her anında bir şeyler düşünürken bir yandan da “Ya bu konu hakkında kimse şaka yapmadı, belki ben bir değişiklik yaparım” diyerek ortama mizah katan bir İzmirli olarak, size bir soru sormak istiyorum: Helenizmin kurucusu kimdir? Şimdi, bu soruyu sormamın sadece felsefi bir amacı yok. Çünkü ben bu soruyu kendime her gün sorarken, aynı zamanda her anımda “Kimdir bu Helenizmin kurucusu? Nerede yaşıyor? Ne iş yapar?” diye de düşündüm.
Ve evet, hayatımda ilk defa ciddi bir konuda insanları güldürmeye çalışırken aynı zamanda beynimdeki karmaşık düşünceleri dışarıya çıkarmaya çabalıyorum. Hadi gelin, bu düşüncelerimin peşinden gidip biraz felsefi bir yolculuğa çıkalım.
Helenizmin Tanımı: Eski Yunan’ın “Benden Bu Kadarı” Dediği An
Helenizm, eski Yunan’ın ardından, Makedonya Kralı Büyük İskender’in (ya da pek sevgili “İskender Baba”) büyük fetihlerinin ardından gelen bir kültürel dönemi tanımlar. Peki, bununla ilgisi nedir diye soracak olursanız… Hani bazen “Ben de varım!” diye bağırıp, “Beni görmeyenlere bir ders vereceğim” dediğiniz anlar vardır ya, işte o anlar Helenizm’in ta kendisidir. Büyük İskender, Yunan kültürünü yayarak doğuyu batıya, batıyı doğuya bağlamıştı. Bir nevi “Yunan’ın modası hep yükseldi, o yüzden ben de götüreyim” diyerek dünyaya yayıldı.
Ancak, Helenizmin kurucusu sadece bir kişi mi? Benim biraz kafam karıştı, çünkü felsefi düşünceler de biraz karmaşık, değil mi?
Helenizmin Kurucusu: Kimdir Bu Adam?
Helenizm’in kurucusu olarak genelde Büyük İskender gösterilir. Ancak tabii ki arka planda yatan daha karmaşık bir konu var. Şöyle anlatayım: İzmir’de bir kafede oturuyorum, arkadaşlarım kahkahalarla sohbet ederken ben de içimden “Ya bu Helenizm konusu da ilginç aslında, ama kimdir bunun kurucusu?” diye düşünüyorum. O sırada yanı başımdaki arkadaşım şöyle dedi:
Arkadaşım: “Hadi ya, yine neyle uğraşıyorsun?”
Ben: “Helenizmin kurucusu kimdir, bir düşünüyorum da acaba Büyük İskender mi?”
Arkadaşım: “Yani evet, galiba öyle. Ama niye bu kadar kafaya takıyorsun?”
Ben: “İşte o yüzden takıyorum, kafama takıyor! Gerçekten ne oluyor, kimse sorgulamıyor mu?”
Böyle derken aslında çok önemli bir noktaya değindim: Büyük İskender, Helenizm’in kültürel yayılmasının simgesiydi. Yani kurucusu demek, biraz yanlış olabilir. Çünkü bu kültür, eski Yunan filozofları, sanatçılar ve bilim insanları tarafından yavaşça şekillendirildi. Bu bir nevi, bir grup insanın bir dönemin yarattığı kolektif bir başarıydı.
Helenizm’de Kültür ve Sanat: Bugünden Bir Bağlantı
Geldik, benim en sevdiğim kısmıma: Helenizmin kültür ve sanatla bağlantısı. Eski Yunan’ın mükemmel heykellerinden tutun da, günümüz pop kültürüne kadar uzanıyor. Hani “Bu kadar sanata ne gerek var?” dediğinizde aslında insanlık tarihine bakmak gerekiyor. Helenizm, güzellik anlayışının ne kadar derin olduğunu gösteriyor.
Bir gün arkadaşlarımla birlikte İzmir’in sahilinde yürürken, birisinin “Bütün bu tarihsel bilgiler kafayı karıştırıyor” dediğini duyduğumda aslında doğru bir noktaya parmak basıldığını düşündüm. Düşünsenize, hepimizin gözleri önünde bir Yunan heykeli var ve biz, “Bu heykel neden bu kadar estetik?” diye soruyoruz. Helenizm tam da burada devreye giriyor; bir kültürün estetik anlayışını tüm dünyaya yayma çabası.
Ben (içimden): “Yani bir yandan tarihe ilgi duyan bir insan olarak, diğer yandan ‘Şu an ne yapıyorum?’ diye soran bir insan olarak, kesinlikle bir ikilem içindeyim!”
Sonuç Olarak Helenizmin Kurucusu Kimdir?
Evet, Helenizmin kurucusu kimdir diye sorduğumuzda, aslında karşımıza çok daha derin bir sorunun çıktığını görebiliriz. Tabii ki, tarihsel olarak Büyük İskender ön plana çıkıyor ama Helenizm’i anlamak, tek bir kişinin yarattığı bir şeyden çok, kültürel bir dönüşümün sonucu. Yani, işin özeti şu: Eğer bir gün “Helenizmin kurucusu kimdir?” diye soran biriyle karşılaşırsanız, ona büyük bir kahve alıp biraz sohbet edin. Çünkü bu konuda gerçekten derinlemesine bir açıklama yapacak çok kişi var, ama herkes kendi doğru cevabını bulacaktır.
Helenizmin kurucusunun kim olduğu sorusu, aslında geçmişin bir parçasını anlamaktan çok, bugüne dair bir bakış açısı geliştirmemize yardımcı olabilir. Ve kim bilir, belki bir gün siz de bu konuda bir espri yaparak kahkahalar eşliğinde tarihi bir sohbet başlatırsınız.
Ne dersiniz? Hadi, bir kez daha düşünün: Helenizmin kurucusu kimdir?